برای افرادی که در خرید و فروش فرش متخصص هستند، آسان است که با یک نگاه تشخیص دهند که یک فرش دستباف است یا ماشینی. اما اکثر مردم اینگونه توانایی را ندارند. در این مقاله به مقایسه فرش ماشینی و دستباف می‌پردازیم و معیارهایی ارائه می‌دهیم که به آسانی تفاوت این دو را درک کنید. با فرش اعظم همراه باشید.
فرش دستباف که به وسیله دست گره‌زنی شده‌است، در سرتاسر جهان ارزش بالایی دارد و چه برای مصرف‌کنندگان خانگی و چه برای مجموعه‌داران بسیار جذاب است. کیفیت فرش دستباف به عواملی مثل کیفیت نخ، تعداد گره‌های فرش و مواد رنگی استفاده شده در آن بستگی دارد. این فرش روی دارهای مخصوص بافته شده و گره به گره با رد کردن نخ از میان تار و پود فرش، با دستان هنرمند بافنده خلق می‌شود.
تفاوت در پشت قالی دستباف و فرش ماشینی
از موثرترین راه‌های تشخیص فرش ماشینی و دستباف، توجه به پشت قالی است. در فرش دستباف گره‌های بافته شده به علت دخالت دست، کمی ناهموار هستند و یکنواختی کامل وجود ندارد. ممکن است گره‌ها کوچک و بزرگ باشند.
در فرش ماشینی این امر ممکن نیست. زیرا بافت فرش توسط دستگاه انجام شده که باعث وجود هارمونی در فوندانسیون و بافت فرش می‌شود. تار و پود فرش با دقت تمام در هم پیچیده شده‌اند و اگر روی آن دست بکشید، زبری را حس خواهید کرد.
پیشنهاد مطالعه: تاریخچه فرش ماشینی
تفاوتی دیگر که در پشت فرش دستباف و ماشینی ممکن است وجود داشته‌باشد، این است که قالی دستباف که طرح پشت و روی آن تقریباً یکسان بنظر می‌رسد. درحالی که در فرش ماشینی، بخصوص جنس نامرغوب آن، جزئیات فرش در پشت آن به درستی مشخص نیست.
مقایسه ریشه‌های فرش ماشینی و دستباف
اگر به ریشه‌های دو فرش ماشینی و دستباف در کنار یکدیگر نگاه کنید، متوجه وجود تفاوت در آن‌ها می‌شوید. در فرس ماشینی ریشه‌ها به خود فرش، بافته شده‌است و جزئی از فرش نیست. این درحالی است که ریشه‌های فرش دستباف در امتداد تار و پود قالی است و در واقع جزئی از خود فرش است. وجود این تفاوت، باعث مقایسه راحت فرش ماشینی و دستباف شده‌است.
لبه یا کناره فرش را بررسی کنید
یکی دیگر از فاکتورهای تمیز دادن فرش دستباف از ماشینی، وجود تفاوت در لبه‌های کناره فرش است. معمولاً از لبه فرش برای تشخیص اصالت قالی نیز استفاده می‌شود. زیرا بافندگان هر منطقه، روشی متفاوت در پایان دادن کناره قالی دارند.
کناره‌ها در قالی دستباف، درواقع همان تار و پود قالی است که در لبه‌ی بیرونی فرش، به یکدیگر پیچیده شده‌اند و باعث نگه‌داشتن یکدیگر می‌شوند. لبه‌ها با کوک‌های دستی بوجود آمده و از این رو ممکن است منظم و یکدست نباشند. اما در فرش ماشینی این کار بوسیله دستگاه با دقت و نظم بالایی انجام شده که در یک راستا قرار گرفته‌اند.
تفاوت اندازه و الگو در مقایسه فرش ماشینی و فرش دستباف
همانطور که از اسم آن پیداست، فرش ماشینی به وسیله ماشین‌های بافندگی ساخته شده. پس طبیعی است که دقت بالایی در طراحی آن وجود داشته‌باشد. طرح فرش ماشینی کاملاً متقارن بوده و انگار از یک سمت در سمت دیگر کپی شده‌است.
در مقابل فرش دستباف از این تقارن دقیق بی‌بهره است و از نظم و دقت فرش ماشینی برخوردار نیست. گاهی نیز ممکن است که بافنده قالی دستباف بدون استفاده از نقشه و بر اساس حافظه خود قالی را بافته باشد که این خود باعث کاهش دقت در طرح قالی می‌شود.
پیشنهاد مطالعه: راهنمای خرید فرش ماشینی
مقایسه رنگ در فرش دستباف و فرش ماشینی
وجود تغییراتی کوچک در رنگ فرش که باعث پدید آمدن رگه‌های باریک یا ضخیمی در فرش می‌شود، مهر تاییدی بر دستباف بودن فرش است. این تفاوت معمولاً به دلیل رنگ‌آمیزی پشم با رنگ‌زاها، ریختن پشم خالی در اثر تابش مستقیم نور و شستن نامناسب فرش است. فرش‌های دستباف باید توسط متخصص انجام شود تا مشکل رنگی در آن ایجاد نشود.
تفاوت ماده بکار رفته در بافت فرش دستباف و ماشینی
فرش‌های دستباف معمولاً با پشم‌های طبیعی ریسیده‌شده بافته می‌شوند اما فرش‌های ماشینی با استفاده از نخ‌هایی با جنس پلی استر یا نایلون بافته می‌شوند. وجود همین جنس نخ است که باعث بافت یکدست در فرش ماشینی می‌شود.
در پشت فرش دستباف می‌توانید نخ‌های سفیدی را مشاهده کنید که از یک سر فرش تا دیگر طرف کشیده شده‌است و به ندرت می‌توان فرش دستبافی را دید که هیچ نخ سفیدی در پشت خود نداشته‌باشد.
مقایسه دوام و عمر فرش ماشینی و فرش دستباف
این فاکتور عموماً بستگی به جنس مواد بکار برده‌شده در بافت قالی دارد. عموماً فرش ماشینی به طور متوسط 10 سال عمر مفید دارد. البته اگر شرایط نگهداری و شست و شوی آن مساعد باشد، از عدد ذکر شده فراتر هم می‌رود. فرش ماشینی با گذشت زمان کدر شده و ظاهر نامناسبی پیدا می‌کند.
در مقابل فرش دستباف اگر شرایط مطلوبی در نگهداری و شست و شو داشته‌باشد، با گذشت زمان زیباتر و شفاف‌تر می‌شود. هرچه زمان بگذرد بر ارزش و قیمت قالی دستباف افزوده شده و طرفداران بیشتری پیدا می‌کند.
اگر قصر خرید فرش ماشینی یا دستباف دارید، توصیه می‌کنم معیارهای بالا را یادداشت کرده و ضمن مراجعه به مراکز فروش فرش، آن‌ها را روی موارد احتمالی خریدتان مقایسه کنید. فرش در منازل ایرانی از اهمیت بالایی برخوردار است. پس با اطلاعات کامل از مقایسه فرش دستباف و ماشینی روانه بازار شوید تا بهترین انتخاب ممکن را با توجه به بودجه خود بکنید.
تجربه شما از فرش‌های ماشینی و دستباف چگونه بوده است؟ کدام را برای چه کاربردی پیشنهاد می‌دهید؟ نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
