تاریخچه فرش ماشینی از ابتدا تا به امروز

فرش‌ها بخشی جدا نشدنی از خانه‌های ما هستند. تا همین 50، 60 سال پیش، این کالاهای زیبا و ارزشمند به دست بافنده طرح ریزی و بافته می‌شدند. با مرور زمان اما، مانند هر صنعت دیگری در جهان، تولید فرش نیز دچار دگرگونی شد. چرا که تقاضا در بازار افزایش یافته بود و به علت عرضه کم، قیمت‌ها به جایی رسیده بود که تنها افراد ثروتمند قادر به خرید فرش دستباف بودند. اینجا بود که فرش‌های ماشینی به بازار آمدند تا نیاز متقضیان را برآورده کنند. در این مقاله به بررسی تاریخچه فرش ماشینی در ایران و اروپا خواهیم پرداخت.

تاریخچه فرش ماشینی در ایران

اولین فرش ماشینی در ایران سال 1350 در کاشان تولید شد. با تولید اولین دستگاه‌های صنعتی بافت فرش، همه تصور می‌کردند که بازار فرش به طور کامل دگرگون می‌شود؛ اما اینطور نشد! دلیل اصلی این بود که دستگاه اولیه که نمونه‌ای فرانسوی بود، فرش‌هایی بسیار ضریف و ضعیف تولید می‌کرد؛ کالایی که به گرد پای فرش‌های دستباف هم نمی‌رسید.

با وجود کیفیت نه چندان مناسب این فرش‌ها، به علت قیمت پایین و وزن بسیار مناسب آنها، این فرش‌ها سریعا بین مردم محبوب شدند و فرش ماشینی با استقبال دسته‌ای از مشتریان رو به رو شد و طیف زیادی از مردم مشتاق به خرید فرش ماشینی شدند. نکته دیگر استفاده از الیاف های مصنوعی برای تولید فرش های ماشینی بود که از انواع مختلف حساسیت جلوگیری می‌کرد.

خیلی جالب است که بدانید در ابتدای ورود فرش ماشینی به ایران، قیمت آنها بالاتر از فرش‌های دستباف بود! احتمالا دلیل چنین اتفاقی، وارداتی بودن اولین فرش‌های ماشینی به ایران است. به هر حال، ایران یکی از تولید کننده‌های فرش دستباف در جهان بود؛ پس نباید زیاد از غافله فرش‌های ماشینی عقب می‌افتاد. همین باعث شد سرمایه گذاری‌های زیادی در بخش فرش ماشینی صورت بگیرد و در نهایت ایران به یکی از قطب‌های تولید فرش ماشینی تبدیل شود.

تاریخچه فرش ماشینی در اروپا

در حقیقت اولین دستگاه تولید فرش ماشینی، در اروپا اختراع شده است. با انقلاب صنعتی اروپا، خیلی از صنایع شروع به حرکت به سمت صنعتی شدن کرده و تولیدات خود را ماشینی کردند. این کار باعث می‌شد که قیمت محصولات تا جای ممکن پایین بیاید و سود شرکت‌ها از تولیداتشان بالاتر برود.

طولی نکشید و در سال 1928، اولین دستگاه بافت فرش ماشینی با اتکا به قدرت بخار در آمریکا اختراع شد. البته اکثر این دستگاه‌ها در صنعت بافت فرش انگلستان به کار گرفته شد. در حقیقت قدرت استعماری انگلیس در سراسر جهان و قدرت ابداعی آمریکا، باعث شد که استفاده از فرش‌های ماشینی در جهان همه‌گیر شود.

اولین هدف تولید فرش‌های ماشینی در اروپا، کاهش قیمت فرش بود. چرا که عمده فرش مورد استفاده در کشورهای اروپایی، از کشورهای خاورمیانه وارد می‌شد. در واقع قصد کشورهای اروپایی، خارج کردن انحصار تولید فرش از دست کشورهای خاورمیانه بود. با اینکه طرح‌های اولیه استفاده شده بر روی فرش‌های ماشینی، پیچدگی طرح‌های فرش دستباف را نداشت، باز هم نمی‌شد به راحتی از زیبایی آن چشم پوشی کرد.

سیر پیشرفت کیفیت فرش های ماشینی

بالاتر هم به این نکته اشاره کردیم که فرش‌‌های ماشینی در ابتدا بسیار ضعیف و ظریف بودند؛ دلیل این کیفیت هم، پایین بودن تراکم تولیدات اولیه بود. با گذر زمان و برگشت سرمایه در این صنعت، ماشین آلات مورد استفاده برای تولید این فرش‌ها پیشرفته‌تر شدند و کم کم سر و کله‌ی فرش‌های 1000 و 1200 شانه نیز در بازار پیدا شد.

مطلب پیشنهادی: راهنمای خرید فرش ماشینی + آشنایی با اصطلاحات

اما کیفیت یک فرش ماشینی تنها به تراکم فرش مربوط نیست! الیافی که در فرش به کار می‌رفت نیز تاثیر بسزایی در کیفیت نهایی فرش ماشینی داشت. هنگام ورود اولین نمونه‌ها، الیاف استفاده شده برای تولید فرش‌ها، الیاف‌های ارزان قیمت بود تا تولید فرش‌های ماشینی تا حد ممکن به صرفه باشد. با پیشرفت این صنعت اما، الیاف‌های جدیدی وارد بازار شدند که کیفیت بسیار خوبی را برای فرش‌های ماشینی ارائه می‌دادند.

طرح های استفاده شده برای فرش های ماشینی

همان‌طور که اشاره شد ایران سابقه تاریخی در تولید فرش‌ در جهان دارد. تا جایی که قدیمی‌ترین فرش جهان، پازیریک، فرشی ایرانی است! با کارشناسی‌های انجام شده بر روی پازیریک مشخص شد که بافت آن به دوران هخامنشیان باز می‌گردد. احتمال می‌رود که این فرش در بخش‌های شمالی ایران، یا ارمنستان کنونی بافته شده باشد.

به بحث طرح‌ها برگردیم! ایرانی بودن قدیمی‌ترین فرش جهان، نشان دهنده تکامل چندین و چند هزار ساله طرح فرش‌های ایرانی است. با آمدن فرش ماشینی به بازار، خیلی‌ها تصور می‌کردند که طرح‌های قدیمی ارزش خود را از دست می‌دهند. اما اینطور نشد. طرح‌های قدیمی و جذاب ایرانی در کنار طرح‌های مدرن امروزی با استقبال زیادی مواجه شدند.

تفاوت بین فرش ماشینی و فرش دستباف

فرش‌های صنعتی تا جایی پیشرفت کرده‌اند که تشخیص آنها از فرش‌های دستباف در نگاه اول غیر ممکن شده است! اما راه حل چیست؟ باید گفت فرش‌های ماشینی ویژگی‌هایی دارند که آنها را نسبت به فرش‌های دستباف متمایز می‌کند. در ادامه به بررسی این ویژگی‌ها خواهیم پرداخت:

فرش‌های ماشینی، گره‌های یکدستی دارند. به همین علت برای تشخیص فرش دستباف از فرش ماشینی، می‌توانید فرش ها را برگردانید و گره‌ها را نگاه کنید. اگر با گره‌های کوچک و بزرگ رو به رو نشدید، با یک فرش ماشینی طرف هستید.

به انتهای فرش نگاه کنید؛ فرش‌های دستباف ریشه‌های متصل به خود دارند و جای هیچ دوختی را روی آنها مشاهده نمی‌کنید. در فرش‌های ماشینی اما، ریشه‌ها بعد از بافت به فرش دوخته شده‌اند.

به رنگ فرش دقت کنید! فرش‌های ماشینی، رنگ‌های یکدستی دارند و در آن‌ها خطایی مشاهده نمی‌کنید. اما فرش‌های دستباف به صورت سنتی رنگ آمیزی می‌شوند که ممکن است خطاهای زیادی در آنها وجود داشته باشد.

سرعت تولید فرش ماشینی

بزرگترین تفاوت بین فرش‌های دستباف و فرش‌های ماشینی، سرعت تولید آنها است. برای تولید یک فرش دستبافت به یک یا چند ماه وقت نیاز است؛ در مواردی حتی سالها طول می‌کشد تا بافت یک فرش کامل شود. با این حال یک دستگاه امروزی تولید فرش، قادر است در هر دقیقه، 200 تا 250 فرش ماشینی تولید کند. همین سرعت است که قیمت این فرش‌ها را نسبت به فرش‌های دستباف تا این حد کاهش داده است.

در پایان، اگر تجربه خرید فرش‌های دستباف یا ماشینی را دارید و یا حتی به تفاوت بین این دو آشنا هستید، آن را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.